2023 Cannes Film Festivali’nde dünya prömiyerini gerçekleştiren Nuri Bilge Ceylan İmzalı ‘Kuru Otlar Üstüne’ geçtiğimiz gün Türkiye’de vizyona girdi. Genel olarak kırsal, taşra, insanlarının yaşadığı düşünsel, ruhsal, psikolojik çöküntüleri ele alan filmlerle gündemden düşmeyen Ceylan, son filminde de aynı kurgunun bir ürünüyle yine bizlere ulaştı. Doğu Anadolu’da öğretmen olarak çalışan bir adam üzerinden Türkiye coğrafyasının panoramasını çizen yönetmen, geçtiğimiz filmlerin bir tekrarına düşüyor ve ortaya koyduğu görüntülerle alışılagelmiş Nuri Bilge Ceylan algısını tekrar ediyor. Senaryo, kurgu ve yönetim bağlamında zayıf kalan filmin oyuncu kadrosu çok sağlam oluşturulmuş. Deniz Celiloğlu, Musab Ekinci, Merve Dizdar, Ece Bağcı, Erdem Şenocak, Yüksel Aksu filmde oynayan teatral kökenli oyuncular. Ayrıca filmi baştan sona sürükleyen Deniz Celiloğlu’ nun ‘ödül’ anlamında hakkının yendiğini; filmin toplasak dörtte bir kısmında yer alan Merve Dizdar’ ın Cannes’da ‘En İyi Kadın Oyuncu’ ödülünü almasını fazlaca abartılı bulduğumu belirtmeliyim. Ayrıca bu film, şimdiye kadar yönetmenin çektiği ‘en toplumsal gerçekçi film’ olma özelliğini taşıyor.

‘Kuru Otlar Üstüne’; Nuri Bilge Ceylan, Ebru Ceylan ve Yüksel Aksu imzalı bir senaryo. 1997 tarihli Kasaba filmiyle sinema yolculuğuna başlayan yönetmen 26 yıllık süreçte Mayıs Sıkıntısı, Uzak, İklimler, Üç Maymun, Bir Zamanlar Anadolu’da, Kış Uykusu ve Ahlat Ağacı filmlerine imza atarak adından çokça söz ettirmişti. Bu filmi ‘kar’, ‘taşra sıkıntısı’, ‘beyaz yakalıların hezeyanları’, ‘fikirsel çatışmalar’ anlamında özellikle Kış Uykusu ve Ahlat Ağacı filmiyle birebir benzerlik kuruyor. Bunun dışında kar yağışının kendisini tekrar eden görüntüleri diğer filmlerinde de birebir gösterildiği için, artık biz sinema eleştirmenleri için görsel anlamda çokça anlam ifade etmiyor.

Konuda Samet adlı resim öğretmeni dört senedir doğunun ücra bir köyünde öğretmenlik yapmaktadır. Doğulu ve alevi olan fen bilgisi öğretmeni Kenan ile aynı lojmanı paylaşan Samet’in hayatını değiştiren iki önemli olay yaşanır. Önce bir suçlamaya maruz kalan Samet ve Kenan ikilisi, daha sonra Nuray ile karşılaşırlar. Bu iki olay üç öğretmenin hayatını direkt ya da dolaylı olarak etkiler. Samet’ in İstanbul’a gitme hayalleri, İslami terör saldırısında ayağını kaybeden öğretmen Nuray’ ın hayattan bekledikleri, Kenan’ ın evlenerek hayatına devam etme arzusu filmde karşımıza dikilir. Fakat bu insanların istedikleri olacak mıdır? Bunlar yaşanırken okulda oluşan duygusal ve psikolojik gerilim de olaylara eklenir.

Filmi, Nuri Bilge Ceylan filmleri içinde değerlendirme yaparak zayıf bulduğumu, fakat 2023 yılında Türkiye Sineması içinde zirvede bir film olduğunu söyleyeyim. Özellikle Samet ile Nuray’ ın şarap masasında yaptıkları tartışma; sosyalizm, liberal düşünce, birey olmak, hayaller, umutlar, beklentiler bağlamında bizleri sarstı. Taşraya sıkışan entelektüel öğretmen dünyasının yobazlıkla, gericilikle, siyasi ahlakla savaşan yapısını öylesine muhteşem anlatmış ki yönetmen, insan olayları izlerken Türkiye’ nin yakın tarihiyle de yüzleşiyor. Ayrıca taşrada sıkışan insanların birbirleriyle olan küçük uğraşları konunun ana özüne etki ediyor.

Samet rolünde Deniz Celiloğlu öylesine muhteşem şekilde karakterini canlandırıyor ki, benim nazarımda son dönemin ‘en iyi erkek oyuncusu’ ödülünü aldı. Samet öğretmenin ruhsal, fiziksel, psikolojik olarak tüm duygu geçişlerini oyuncuyla aynı anda yaşadık. Film, Deniz Celiloğlu’ nun oyunculuğu üzerinde yükselirken, nasıl olur da filmin ana konusuna dahil olmayan, aksine ana role katkı sunan bir kadın oyuncuya ödül verilir? Bunu anlamak çok zor. Ayrıca ‘yardımcı rol’ anlamında Kenan rolünü oynayan Musab Ekinci harikalar yaratmış. Merve Dizdar’ ın Nuray’a katkısı iyi, ama ödül alacak kadar iyi değil. Engelli olmak, kadın olmak, terör saldırısına uğramak ödül almak için yeterli mi?

‘Kuru Otlar Üstüne’ çekim kalitesiyle, alışılagelmiş Nuri Bilge Ceylan’ın kar manzaralarıyla, ara ara karşımıza çıkan Nuri Bilge Ceylan fotoğraf kareleriyle dikkatleri üzerine çekiyor. Fakat yönetmenin artık Tarkovski benzerliğinden sıyrılması lazım. Bu sıyrılma, Nuri Bilge Ceylan Sineması’ nı yeniden “Bir Zamanlar Anadolu’da” kalitesine çıkaracaktır.

yasam.kaya@gmail.com