Ülkemiz de ‘ Çocuk Tiyatrosu’ ve ilk çalışmalar

Çocuk Tiyatrosu eğitmek,eğlendirmek ve geleceğin seyircisini yetiştirmek için Türkiye’ de ve Dünya da daima çok önemli bir çalışma olmuş ve olmaya da devam etmiştir.

Çocuklar önemli yazarların (Yerli-Yabancı) eserlerini seyrederek düşünsel anlamda zenginleşmenin,estetik anlayışın ritmini yakalayarak güzeli tanımlamanın ve de içsel yolculuk da uyum ve dengenin harmanlanmasını sağlayarak, tiyatronun çocuk üzerinde mevcut olabilecek tüm olumsuzluklarını giderebilecek gücü her zaman Çocuk Tiyatrosu’ nda bulmuşlardır.

Ülkemiz de Cumhuriyet yapısı, çocuklara tıpkı benzeri Avrupa ülkelerinde olduğu gibi tiyatro metni anlamında yeni bir yazım anlayışını da getirmiştir.

Bu çalışmalar Muhsin Ertuğrul’un önderliğinde 1935 yılı itibari’yle İstanbul Şehir Tiyatrolarında bütçeye bu anlamda bir ödenek konması ve yeni çocuk oyunlarının yazımlarının gereğine inanan bir anlayışla oluşturulmuştur.

1938 yılında ise Çocuk Tiyatroları üzerine kanun tasarısı ,yeni mekanların kurulması gibi anlamlı düzenlemeler yapılması üzerinde de hassasiyet gösterilmiştir.

Kemal Küçük,Mümtaz Zeki Taşkın,Ekrem Reşit Rey, Ferih Egemen, H.Fahri Ozansoy gibi ilk akla gelen isimler çocuk oyunları yazmış,İlhan Usmanbaş,Cemal Reşit Rey, Fehmi Ege de çocuk oyunlarının yeni bestelerini yapmışlardır.

İstanbul ‘un bu oluşumu başta merkez özelliği taşımış ,aynı zamanda Ankara’yı da etkilemiştir.

İlk zamanlar Ankara’ya düzenlenen turnelerin ardından Ankara da , Devlet Tiyatrosu ‘Çocuk Tiyatrosu’ fikrini benimsemiş ve 1947 de Çocuk Tiyatrosu Ünitesi Ankara da dakurulmuştur.

İzmir başta olmak üzere diğer büyük iller de de önce devlet veya belediye gibi ödenekli tiyatrolar da daha sonra Özel Tiyatrolar ile Bankalar ve çeşitli Kurum ve Kuruluşların çocuk tiyatrosu kuruluş çalışmalarına katılımı sağlanmıştır.

Anlayışın tam oturamaması ve kalıcı kadroların kurulamaması,ilgili bakanlığın desteğinde oluşan eksiklikler,akademik anlamda öğretim görenlerin işi küçümsemesi,işin öneminin diğer gerekli uzmanlar tarafından da fark edilememesi, bir veya birçok ’Çocuk Tiyatrosu’ geleneğinde boşluklar yaratacak başlangıcı da maalesef getirmeye neden olmuştur.

Ülkemizde çocuk tiyatrosu kimliği ,içeriği üstte belirtilen çocukları eğitmek,eğlendirmek ve geleceğin güçlü seyircisini yetiştirmek için hazırlanmış çalışmalarla perdesini açan çocuk oyunlarının gerçek anlamda tiyatrosu olmuştur.

Bu anlayış ilk kez 17.yy Avrupa’sın da İngiltere ve Almanya’yı işaret etmiştir. 18.yy da ise Fransa’da kurulan’ Theatre duGymnase-Dramatigue Enfantin’de başlangıç olarak Avrupa da benimsenmiştir.

Amerika için(USA) 19.yy,Rusya için (SSCB) 20.yy Çocuk Tiyatrosu’nun yüzyılları olarak gösterilmiştir.

Türkiye’de(1935) Çocuk Tiyatrosu konusunda en çok Almanya ve Rusya Devletleri bu anlamda örnek alınmıştır.

Cumhuriyet öncesinde ise 2.Abdülhamit Döneminde bir çok çocuk oyunu yazım çalışması yapıldığı ,Meşrutiyet Döneminde tiyatro derslerine imkan sağlandığı ancak savaşın getirdiği ara almanın, ancak yukarıda özetlemeye çalışılan Cumhuriyet Döneminde (1923)anlatılmaya çalışıldığı gibi yeniden şekillendirildiği, yakın dönem de Gençlik ve Çocuk Tiyatrolarının öneminin yeniden hatırlanmış olması, birlikte bu iki yapı ele alındığı gibi sonradan yeni yapılanma ile ayrılarak işlevlerine ve gereklerine önem verilerek ayrı, ayrı devam ettirilmiştir.

Çocuk Tiyatro yapısının halen hakettiği şekilde anlam ve işlevine kavuşturulduğu konusundaise özellikle ödenekli tiyatrolar için tereddütler geçerliliğini yitirmemiştir.

İstanbul Şehir Tiyatrosu (1935) ’’Çocuklara Tiyatro Dersi, Gülmeyen Çocuk’’ Ankara Küçük Tiyatro (1948) “Altın Bilezik’, Tatbikat Sahnesi ‘”Büyükbaba’nın Pireleri’’ adlı oyunlar olarak Çocuk Tiyatrosu tarihinde belgelenmiştir.

Uygur Ailesinin beş erkek çocuğundan ikiz çocukları Süheyl ve Suha Uygur,diğer kardeşleri gibi tiyatro ile uğraşmışlardır.

Suha Uygur ‘Nejat Uygur Tiyatrosu’ yapısında birkaç kez üstlendiği oyunculuk deneyimlerinde kendini mutlu hissetmemiş bu alanın çok önemli bir kolu olan ‘Tiyatro Yönetimi’ üzerinde çalışmayı uzun yıllar tercih etmiştir.

Ustası–Babası Nejat Uygur’u kaybetmesinin ardından,son beş yıldır Suha Uygur kendisine babası tarafından yapılan bir vasiyet algısı içinde’ Uygur Çocuk Tiyatrosu’nu kurmuş(2010),çocuk oyunları üzerine araştırma ve çalışmalarını aralıksız sürdürme kararı almış ve perdesini de hiç kapatmamıştır.

Başlangıçtan sonra bugüne değinbeşyüz ( 500) kez perde açan ,onu’n (10)üstünde oyun sahneleyen ‘Uygur Çocuk Tiyatrosu’ , Uygur Aile geleneğine özel olan , başta eş olmak üzere çocuklarında gerektiği yerde görevi paylaştıkları yapıyı özenle Suha Uygur aynen korumuştur.

Suha Uygur ‘Uzun yıllar Ustasından gördüğü ,öğrendiği bilgi ve uygulamaların kitapçığını ve reji defterinin en yakın takipçisi olarak yönetmenlik koltuğunda yabancılık çekmediğini ama daha iyi, daha yeni ,daha gerekli katkılar için sürekli ‘Çocuk Tiyatro’su üzerine araştırmalarını sürdürdüğünü söylemiş , çocuklar için bu önemli eğitim seferberliğinin omuzlarına verdiği yükün bugün olduğu gibi yarınlarda da zorluğunu bildiğini ‘oyun sonrası Koza Kültür Merkezi sohbetimiz de özellikle paylaşmıştır.

Uygur Çocuk Tiyatrosunda da rol alan Mana Uygur ‘Müjdat Gezen Sanat Merkezi oyunculuk bölümünden mezun olmuştur.

Sahneye çok yakışan üçüncü kuşak genç Uygur’un bu önemli ismi başarılı bir şekilde taşıyacağı kanaati konuşmasındaki içtenlik ,oyunculuğa olan sevgisi inandırmıştır”.

Suha Uygur ile sohbetimizin belirli bir bölümüne katılan Mana Uygur ,’Ustası Nejat Uygur için öncelikle ‘Dede’ kavramının önemini vurgulayarak ardından büyük usta ile karşılıklı oynamanın çok özel’inde de kendisi için dev bir armağan olduğunu duygusal bir anlamda vurgulayarak belirtmiştir’.

Çocuk ilgi ve yapısına uygun olarak dekor ve de dekor, kötümler de renklerin parlaklığının gerektiği şekilde değerlendirildiği,abartıdan uzak değişimlerin yapılmadığı ,küçük aksesuar parçaları ile amaca yönelik çeşitli değişimlerin getireceği algılamanın yaratıldığı,aşırı tekrarlarla çocuğun şaşırtılmadığı, sahnede aşırı hareket- dans , şarkı-ses ile efektin yormadığı , ışık anlamında aydınlığın sağladığı görsel rahatlıkla, tüm çocukların gitmek istediği mutlulukların önde,kötülüklerin arkada bırakıldığı yine bu anlamda iyinin kazanması,doğrunungüzelliği,yalanınsevimsizliği,aç gözlülüğün yerine paylaşımın gerekliliği üzerinde yumuşacık geçişlerle mesajlarını veren eğlendirirken,öğreticiliğini de kaybetmemiş bir özel tiyatronun ‘’Çocuk Tiyatrosu’’ üzerine Suha Uygur yönetmenliğin de haklı başarısı görülmüştür.

Uygur Çocuk Tiyatrosu’n da ilköğretim çocukları ile okul öncesi çocuklar içinde çalışmalar yapılmış,tiyatronun önemi okullarla işbirliği dahilinde benimsenmiştir.

Mutlu çocukların ülkesi ilkesinde başarılı toplum,iyi eğitim sistemi,çok iyi öğretmenler ve eşitliğe odaklamanın gereğine inananSuha Uygur çocuk oyunlarında özellikle rekabet yerine işbirliğinin önemini,lider yapısının güçlendirilmesi,okul yöneticilerinin olduğu kadar ailenin de işbirliği, öğrenmenin bireyselleştirilmesi ve yabancı dil öğrenme konusunda çok genç ama yarının Türkiye’sinde önemli görevler üstlenecek çocuklar için oyun metni ve yorumunda da gerekli mesajlar verme çabasında olduğunu da ‘sözlerine eklemiştir.

Tiyatronun fuaye de başladığı hepimizin bildiği bir özellik olmuştur.

Suha Uygur ve eşi Filiz Uygur birlikte bu uygulamayı büyük bir istek ve güler yüzle çok genç seyirci ve onların eşlikçileri’yle birlikte konuklarına uygulamanın da keyfini yaşmış ,her genç seyirci ve konuk üzerine ilgileri gerçekten beklenilenin çok üstünde bir anlayışla yerleştirilmiştir.

Oyuncu kadrosu

Yönetmen Suha Uygur kadrosunu bu oyun için Gamze Durmuş, Irmak Gürgen, Doğanay Ünal, Kadir Pekşen ‘den oluşturmuştur.

Oyuncu kadrosu genç ve dinamik yapısı’yle oyun boyunca performanslarını

çok genç seyircisi için diri tutmayı başarmıştır.

Ses ve ışık da yine başarılı bir isim Özge Ceylan’ın çalışması seyircinin alkışını almıştır.

Ülkemizde henüz tamamlanmamışlığı süren bu önemli ‘ Çocuk Tiyatrosu’ yapısını üstlenen ve bu işi de başarı’yle yürüten Suha Uygur ve arkadaşlarına daima başarı dileklerimizle, teşekkürümüz olacaktır….